Stajyer Avukatlar ve Hukuk Öğrencileri için;
BONO (SENET) GEÇERLİLİK ŞARTLARI NASIL İNCELENMELİ
1-Bono ya da emre muharrer senet, ya da halk dilinde senet üzerinde yazılı belli bir tutarda paranın, senet alacaklısına kayıtsız şartsız ödeneceğine dair taahhüdü içeren bir kambiyo senedir. Hukuki niteliği itibariyle bir borç ikrarıdır. İktisadi olarak ise kredi vasıtası olarak değerlendirilir. Emre yazılı bonolar ciro ve zilyetliğin geçirilmesi yoluyla devredilebilir.
2-Türk Ticaret Kanunu’nun 776. maddesinde bonoda bulunması gereken zorunlu unsurlar ortaya konulmuştur. Bu madde ile söz konusu unsurlar geçerlilik şartına bağlanmıştır.
MADDE 776– (1) Bono veya emre yazılı senet;
a) Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelimeyi,
b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini,
c) Vadeyi,
d) Ödeme yerini,
e) Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını,
f) Düzenlenme tarihini ve yerini,
g) Düzenleyenin imzasını, içerir.
3- Bu unsurları tek tek inceleyecek olursak; Bono,
a)Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelimeyi içermesi gerekmektedir.
b)Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini içermesi gerekmektedir. Bononun şarta bağlanması bonoyu geçersiz kılar.
c)Vade: Bonoda vade zorunlu bir unsur değildir. Vade belirtilmediyse görüldüğünde ödenecek bir bono vasfında olur. Burada üzerinde durulması gereken husus ise; “Ödeme Günü” ve senet üzerine yazıyla yazılmış ödeme tarihinin aynı tarihi işaret etmesi gerekir. Bonoda birden fazla vade olamaz. Yukarıdaki örmekte belirtmiş olduğum gibi “Ödeme Günü” ve yazıyla yazılmış tarih birbirinden farklı olurlarsa bono tamamen geçersiz olur. Bu hususa dikkat edilmelidir. Yazıyla rakam arasında çelişki olması durumunda yazıya itibar edilecek olması kuralı vadede uygulanmaz. Bu kural sadece miktar açısından geçerlidir. Yani senet üzerine yazıyla yazılacak miktar ile rakamla yazılacak miktar arasında çelişki olduğunda yazı ile gösterilen bedel geçerli sayılır. Ancak bu kural vadede uygulanmaz. Bu hususla ilgili olarak bir Yargıtay Kararı örnek vermek gerekirse;
T.C YARGITAY 12.Hukuk Dairesi Esas: 2013 / 16429 Karar: 2013 / 25385 Karar Tarihi: 04.07.2013
ÖZET: Somut olayda takip dayanağı bonoda, vade tarihinin, rakamla <30.10.2008″, yazı ile <30 Ekim 2010> olarak yazıldığı görülmektedir. Takip dayanağı bononun tanzim tarihi itibariyle yürürlükte olan kanun maddesinin göndermesi ile bonolar hakkında da uygulanması gereken aynı Kanunun ilgili maddesine göre, çift vadeli olarak düzenlenen senetler, bono vasfında sayılamaz.
d) Ödeme yerini, Bonoda düzenleme yeri gösterilmemişse bonoyu düzenleyenin yani keşidecinin isminin yanında yer alan yer ödeme yeri sayılır. Bono üzerinde hiçbir ödeme yeri yok ise bono geçersiz sayılır.
e) Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını, Keşidecinin yani düzenleyen gerçek kişi ise ad ve soyadının tam olarak belirtilmesi gerekir. Tüzel kişi ise ticaret unvanının belirtilmesi gerekir. Sadece tüzel kişinin adının yazılmış olması bonoyu geçerli hale getirmez. Keza şirket yetkilisi tarafından düzenlenmesi halinde yetkilinin ad ve soyadının yer alması ve şirket mührünün basılması gerekir.
Yargıtay’ın da 12. Hukuk Dairesi 2006/20729 E.,2006/23555 K. sayılı kararında;
Bonoyu tanzim eden, kendisini lehtar göstererek bono düzenleyemez. Yargıtay kararında görüldüğü üzere bonoda lehtar ve keşideci yani düzenleyen sıfatlarının birleşmesi bonoyu geçersiz kılar.
f) Düzenlenme tarihini ve yerini, Düzenleme yeri, bonoda açıkça gösterilmelidir. Gösterilmemesi halinde, bononun düzenlendiği yer, ödeme yeri ve aynı zamanda düzenleyenin yerleşim yeri sayılır. Burada dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, düzenleme tarihinin ödeme tarihinden sonraki bir tarih olması gerekmektedir. Aksi takdirde bono geçersiz olur.
g)Düzenleyenin imzasını, İmzanın bonoda bulunmaması bonoyu geçersiz kılar. İmzanın ise geçerli olabilmesi için mutlaka ıslak imza olarak atılması gerekmektedir. Parmak basmak, mühür basmak suretiyle bono düzenlenmesi halinde bono geçersiz olur. Yine elektronik imza yoluyla bono düzenlenmesi mümkün değildir. Bu şekilde düzenlenen bir bono geçerli sayılmaz. Bono üzerinde keşidecinin imzası mutlaka olması gerekir. İmza atarken ad ve soyadı belirtilmesine gerek yoktur. Keşidecinin imzasının olmaması bonoyu geçersiz kılar.
Burada unutulmaması gereken bir husus olarak, bonoya dayalı olarak icra takibi yapmak istediğinizde, senedin geçerli olduğunu doğruladıktan sonra İİK Uygulanması yönetmeliğine göre elektronik ortamda (UYAP üzerinden) takip açtıktan sonra bonoyu en geç 3 gün içinde İcra Dairesine teslim etmeniz gerektiğini unutmayınız. Söz konusu madde; “Takibin elektronik ortamda açılması durumunda, takibe eklenecek belgeler elektronik ortama aktarılarak güvenli elektronik imza ile imzalanır. Birinci fıkranın (c) bendinde belirtilen kambiyo senetleri elektronik ortamda takip talebine eklense de en geç 3 gün içinde belgenin aslının ilgili daireye ibraz edilmesi zorunludur. Aksi taktirde ödeme emri düzenlenmez.”
NOT: Geçersiz olan bono örneği, konunun daha iyi anlaşılması için mutlaka inceleyiniz:
NOT2: Tarafımca EĞİTİM AMAÇLI olması için düzenlenmiştir. İzinsiz kullanmayınız.
Stj.Av.Fatih Emre CANSU