ÖZET Harçtan muaf olmayan gerçek ya da tüzel kişiler 11 ve 32. maddeleri uyarınca dava açarken veya takip yaparken yargı harçlarını ödemekle mükelleftirler.
Harçtan muaf olmayan gerçek ya da tüzel kişilerin dava ya da takipte haklı çıkmaları halinde yatırdıkları harçlar kendilerine iade edilir.
12. Hukuk Dairesi 2022/6643 E. , 2022/13519 K.
“İçtihat Metni”
MAHKEMESİ : … Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi
Yukarıda tarih ve numarası yazılı Bölge Adliye Mahkemesince verilen kararın müddeti içinde temyizen tetkiki borçlular tarafından istenmesi üzerine bu işle ilgili dosya daireye gönderilmiş olup, dava dosyası için Tetkik Hakimi … tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve dosya içerisindeki tüm belgeler okunup incelendikten sonra işin gereği görüşülüp düşünüldü :
A) Davacının Talebinin Özeti:
Şikayetçi vekili, …, … 1039 Ada, 8 Parseldeki arsanın imar planına uygun olarak hazırlanacak avam projede yer alan üniteleri kapsayan bir projenin gerçekleşmesi belediyeye nakden ve defaten ödemeyi teklif edeceği bedeli ödemesi şartları ile yükleneceği devri için belediyeleri ile yüklenici … İnşaat Turizm Yatırım San ve Tic. A.Ş, … Gayrimenkul Geliştirme Ve İşletmecilik A.Ş (yeni ünvanı … Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı A.Ş) oluşan ortak girişim arasında 03/07/1997 günü kat karşılığı inşaat yapım sözleşmesi imzalandığını, 03/04/2020 tarihinde başkanlık oluru ile sözleşmenin feshine 10/07/2020 tarihli başkanlık oluru ile teminat mektuplarının nakde çevrilmesine karar verilerek 13/07/2020 günü … Bank AŞ’ye gönderilen yazının 17/07/2020 tarihinde tebliğ edildiğini, bankanın 21/07/2021 tarihli yazı ile talebi red ettiğini bu nedenle borçluların harçtan muaf olduğu belirtilerek harçsız takip başlatılması taleplerinin müdürlükçe red edildiğini, takip dayanağı teminat mektubunun … BANK A.Ş. tarafından düzenlenip bankanın …’ye devredildiğini aynı teminat mektubunun … Bank A.Ş garantörlüğünde olduğunu, 5411 sayılı bankacılık kanununun 140 ve 131. maddelerine göre borçlunun harçtan muaf olduğu sebebiyle takibin harçsız açılması gerektiğini ileri sürerek müdürlüğünün 19/04/2021 tarihli işleminin iptali ile ödenen 232.575,23 TL. harcın iadesine karar verilmesini talep etmiştir.
B) Davalıların cevabı:
İlk Derece Mahkemesince davalılara şikayet dilekçesi tebliğ edilmeden evrak üzerinden karar verildiğinden davalılar davaya karşı cevap verememişlerdir.
C) İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti:
İlk Derece Mahkemesince, dosya üzerinden yapılan değerlendirme sonucunda;
“… 492 sayılı harçlar kanunun 123/1. Maddesi “… özel kanunlarla harçtan muaf tutulan kişilerle istisna edilen işlemlerden harç alınmaz”
01.11.2005 gün ve 25983 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun “Fon ve faaliyet izni kaldırılan bankalara ilişkin malî istisnalar” başlığını taşıyan 140. Maddesinde 2. Fıkrasında “Faaliyet izni kaldırılan veya tasfiyeleri fon eliyle yürütülen bankaların iflas ve tasfiye idarelerinin fon tarafından borçlarının ve/veya taahhütlerinin üstenilmesi ve/veya alacaklarının devralınması halinde … dava ve icra takipleri ile bu borçlar ve/veya alacaklar ve/veya taahhütlerle ilgili diğer her türlü işlemler ve bu işlemlerle ilgili
düzenlenen kağıtlar her türlü vergi, resim, harç, fonlar ve 2548 sayılı ceza evleri ile mahkeme binaları inşaası karşılığı olarak alınacak harçlar ve mahkumlara ödettirilecek yiyecek bedelleri hakkındaki kanunun 1. Maddesi hükmünden istisnadır.” hükmü nazara alındığında takibe dayanak yapılan teminat mektubunun verildiği … Bank’ın BDDK kararı ile …’ye devredilen bankalardan olması sebebiyle borçluların harçtan muafiyeti bulunması nedeniyle takip başlatılırken başvuru ve maktu peşin harcın alınması ile yetinilmesi gerekirken nispi olarak tahsil harcı alınması doğru olmadığı” gerekçesi ile;
Şikayetçinin talebinin KABULÜNE,
İcra müdürlüğünün 19/04/2021 tarihli kararının kaldırılmasına, 59,30-TL maktu tahsil harcının mahsubu ile fazla olan 232.456,63-TL’nin icra müdürlüğünce şikayetçiye iadesine ilişkin işlem yapılmasına, ” karar verilmiştir.
Ç) İstinaf;
İlk Derece Mahkemesi kararını davalılar vekilleri özet olarak;
“ Dava açılırken veya icra takibi yapılırken harç muafiyetinin …. ye ait olduğunu, Şikayetçi/Alacaklı …’ nın takip yaparken harçtan muaf olmadığını, bu nedenle peşin harç yatırması gerektiğini “ savunarak ayrı ayrı istinaf etmişlerdir.
D) Bölge Adliye Mahkemesi Kararının Özeti;
… Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesi, 10.03.2022 gün ve 2021/2056 E. 2022/694 K. sayılı kararı ile özetle;
“… Dava, İİK’nın 16. maddesine dayalı, borçluların harçtan bağışık olmaları nedeniyle takibin harçsız başlatılması isteminin reddine ilişkin icra memur işlemini şikayete ilişkindir. İlk derece mahkemesi tarafından şikayetin kabulüne karar verilmiştir.
İstinafa başvuru hakkı esasen istinaf kanun yolunun en önemli şartıdır. İstinaf kanun yoluna başvuru hakkı bakımından en önemli husus da hukuki yarardır. Hukuki yararı bulunmayan taraf istinaf kanun yoluna başvuru hakkına sahip değildir.
Somut olayda, şikayetin niteliği gereği takip borçlularının taraf olmalarına gerek bulunmadığı gibi borçluların harçtan bağışık olmaları nedeniyle hiç bir koşulda kendilerine harç yüklenmesi söz konusu olmayacağından şikayetin sonucundan menfaatlerinin etkilenmesinin de mümkün olmadığı, bu şekilde borçluların istinaf kanun yoluna başvurmakta hukuki yararlarının bulunmadığı anlaşıldığından, HMK’nın 352. maddesi uyarınca istinaf başvurularının ayrı ayrı usulden reddine karar verilmesi gerekmiştir. ” gerekçesi ile istinaf başvurularının esastan reddine karar vermiştir.
E) Temyiz;
Kararı davalı … vekili istinaf sebepleri ile temyiz etmiştir.
F) Gerekçe:
Şikayet, harçtan muaf olmayan Şikayetçi/Alacaklı …’ nın harçtan muaf olan davalı/borçlular aleyhine yaptığı ilamsız takipte başta yatırdığı 232.456,63,00 TL. peşin harcın iadesi talebinin icra müdürlüğü tarafından reddedilmesine ilişkindir.
Somut uyuşmazlıkta, Şikayetçi/Alacaklı … aleyhlerine ilamsız takip yaptığı davalı/borçluların harçtan muaf olması nedeni ile nispi harç yatırmaması gerektiğini, icra müdürlüğünün ret talebinin yerinde olmadığını iddia etmiştir.
Davanın/şikayetin dayanağı davalı/borçluların harçtan muaf oluşu karşısında alacaklının da harçtan muaf kılınmasına ilişkindir.
Harç istisna ve muafiyeti, 492 sayılı Harçlar Kanunun 13. maddesi ile özel kanunlardaki düzenlemelere dayanır.
Somut uyuşmazlıktaki muafiyet, 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 140/2. maddesinden kaynaklanmaktadır. Muafiyet …. ye tanınmıştır. Kanunda ….ye tanınan muafiyetten alacaklıların da yararlanacağına ilişkin bir düzenleme yoktur.
Aynı kanunun 27. maddesine göre maktu harçlar peşin ödenir.
28. maddeye göre nispi harcın ¼ ‘ ü peşin ödenir.
Peşin harç ilamsız takiplerde 29. maddeye göre alacak miktarının binde beşi olup, peşin alınır.
Harçlar Kanunu’ nun 32. maddesine göre “ Yargı işlemlerinden alınacak harçlar ödenmedikçe müteakip işlemler yapılmaz.”
Harç mükellefiyeti, Kanunun 11 maddesinde “ Genel olarak yargı harçlarını davayı açan veya harca mevzu olan işlemin yapılmasını isteyen kişiler ödemekle mükelleftir “ şeklinde açıklanmıştır.
Harçtan muaf olma, dava veya takip talebinde bulunurken harç ödememeyi ya da aleyhine karar verildiğinde karar-ilam harcını, takipte haksız çıktığında tahsil harcı ödememeyi kapsar.
Harçtan muaf olmayan gerçek ya da tüzel kişiler 11 ve 32. maddeleri uyarınca dava açarken veya takip yaparken yargı harçlarını ödemekle mükelleftirler.
Harçtan muaf olmayan gerçek ya da tüzel kişilerin dava ya da takipte haklı çıkmaları halinde yatırdıkları harçlar kendilerine iade edilir.
Harçtan muaf olmayan gerçek ya da tüzel kişilerin “ karşı taraf harçtan muaf olduğundan, bizde harç ödememeliyiz “ şeklindeki talepleri 492 sayılı Harçlar Kanunu’ nun 11 ve 32. maddelerine aykırıdır.
Harçlar Kanunu’ nun 32. maddesine göre “ Yargı işlemlerinden alınacak harçlar ödenmedikçe müteakip işlemler yapılmaz.”
Bu madde emredici nitelikte olup, davalıların “ peşin harç yatırılmadan icra takibine başlanamayacağını” savunmalarında “ hukuki yararlarının olmadığını “ söylemek mümkün değildir.
“ Peşin harç yatırılmadan icra takibine başlanamayacağından ” bu savunmanın Mahkemece tartışılıp, esastan sonuca bağlanması gerekir ki, bu da davalıların açılan davada verilen kararları istinaf ve temyiz etmekte hukuki yararlarının bulunduğu sonucunu doğurur.
Somut uyuşmazlıkta yukarıda açıklanan yasal düzenlemeler dikkate alındığında, harçtan muaf olmayan davacı/alacaklının icra takibine başlarken peşin harcı yatırmasının yasal zorunluluk olduğunun anlaşılması karşısında İlk Derece Mahkemesince şikayetin reddine karar verilmesi gerekirken, yerinde olmayan gerekçe ile verdiği “harçtan muaf olmayan davacı/alacaklının takibe başlarken nispi peşin harçtan sorumlu olmadığına ilişkin şikayetinin kabulüne, maktu harcı aşan kısmının iadesine” ilişkin kararı ile Bölge Adliye Mahkemesince bu karara karşı yapılan istinaf başvurularının “ hukuki yarar yokluğu “ gerekçesi ile reddine karar verilmesi hatalı olup, Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılmasına, İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar vermek gerekmiştir.
F) Sonuç;
Davalı/ borçluların temyiz itirazlarının kabulü ile, … Bölge Adliye Mahkemesi 8. Hukuk Dairesinin, 10.03.2022 gün ve 2021/2056 E. 2022/694 K. sayılı “…istinaf başvurularının hukuki yarar yokluğundan usulden reddine” ilişkin kararının yukarıda yazılı nedenlerle, KALDIRILMASINA, İlk Derece Mahkemesi kararının 5311 sayılı Kanun ile değişik İİK’nun 364/2. maddesi göndermesiyle uygulanması gereken 6100 sayılı HMK’nun 371/1. maddeleri uyarınca BOZULMASINA, dosyanın HMK’nun 373/1. maddesi uyarınca kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, harç alınmasına yer olmadığına, 19.12.2022 tarihinde oybirliği ile karar verildi.